Warszawa, 14. 02. 2022 r.
Prof. dr hab. Piotr Gliński
Wiceprezes Rady Ministrów
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Szanowny Panie Ministrze,
Stowarzyszenie Historyków Sztuki z niepokojem przyjęło inicjatywę posłów Prawa i Sprawiedliwości przekazania Węgrom kodeksu Korwina „Epistola de laudibus augustae bibliothecae…“ Naldo Naldiego, z ok. 1490 roku i od połowy XVI wieku znajdującego się w zbiorach toruńskich. Ten najcenniejszy manuskrypt w kolekcjach polskich odzyskany w 1947 roku po grabieży hitlerowskiej w czasie II Wojny Światowej ma teraz zostać przekazany w ramach tak zwanej „dyplomacji podarunkowej”. Dar ten – piszą projektodawcy – ma na celu “okazać wdzięczność Narodowi Węgierskiemu i odwzajemnić gest przyjaźni” za przekazaną na Wawel w lutym 2021 r. renesansową zbroję ze zbiorów Muzeum Narodowego w Budapeszcie. Status historyczny i proweniencyjny obydwu obiektów jest jednak nieporównywalny. Zbroja Zygmunta Augusta została przekazana Węgrom przez Austrię po I wojnie światowej w wyniku pomyłki identyfikacyjnej i w niewielkim tylko stopniu należała do węgierskiej tradycji kulturowej.
W zamian za bezcenny kodeks Książnica Kopernikańska miałaby otrzymać od państwa jako rekompensatę kwotę 25 mln złotych „na modernizację” jej gmachu wypłaconą do dnia 31 marca 2022 roku czyli na dwa dni przed wyborami na Węgrzech. Polityczne znaczenie tego faktu jest oczywiste, a samousprawiedliwienie wypłaconej kwoty wątpliwe etycznie.
Ponieważ cała procedura przekazania musi ominąć przepisy ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i wymaga sejmowej specustawy, projektodawcy powołują się na z umowę między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Węgierskiej o współpracy kulturalnej i naukowej, podpisanej w Budapeszcie dnia 13 października 1992 r. (Dz. U. z 1993 r. poz.335). Jednak art. 9 umowy stanowi, że
umawiające się strony „W szczególności podejmą wysiłki na rzecz ochrony integralności narodowego dziedzictwa kulturalnego obydwu stron oraz zachowania i konserwacji przedmiotów stanowiących zabytki i
wartości kulturalne drugiej Umawiającej się Strony na swoim terytorium”. Integralność polskiego dziedzictwa, unikalnej kolekcji Książnicy Kopernikańskiej, zostanie przez ten „polityczny dar” drastycznie
naruszona. Łatwo też sobie wyobrazić konsekwencje przyjętej przez projektodawców argumentacji w relacjach z innymi państwami.
Stowarzyszenie Historyków Sztuki zgłasza stanowczy sprzeciw wobec nieuzasadnionego merytorycznie i historycznie (a motywowanego jedynie względami politycznymi) przekazania kodeksu Korwina Węgrom, który – raz jeszcze podkreślmy – od XVI wieku jest częścią polskich kolekcji.
Z wyrazami szacunku
Prezes Zarządu Głównego SHS
prof. dr hab. Wojciech Włodarczyk